Vandaag is het Internationale Nelson Mandela dag. Nelson Mandela zette zich 67 jaar lang in voor rechtvaardigheid en vraagt ons op 18 juli om dat 67 minuten te doen.
Zelda la Grange groeide op als een dochter van de Zuid Afrikaanse apartheid, conservatief en racistisch. Niets in haar jonge jaren wees erop dat zij president Nelson Mandela’s meest trouwe en geliefderechterhand zou worden nadat zij in de presidential office ging werken in 1994.
Elizabeth Van Den Bergh hielp Zelda la Grange haar Ted Talk voorbereiden voor TEDxFlanders op 3 april 2019. De dag erna zaten ze samen voor koffie en een goed gesprek.
Ik was zenuwachtig voor mijn eerste Skypecall met Zelda. Maar toen ik mezelf voorstelde, onderbrak Zelda me en zei ‘je hoeft niet zo bescheiden te zijn’ en ze lachte. Verder hadden we beiden een fikse verkoudheid en om de zoveel minuten een zakdoek in de hand, het ijs was snel gebroken.
Twee uur na onze eerste Skypecall zat de eerste versie van haar Ted Talk al in mijn mailbox. Zo is ze, hartelijk, een toegewijde professional en altijd klaar om te lachen. Voor TedxFlanders ontmoetten we elkaar in het echt en was er tijd voor een echt gesprek.
Hoe was het voor jou toen president Nelson Mandela kwam te overlijden, nadat je 19 jaar lang bijna dag en nacht samenwerkte met hem? En wat waren jouw plannen?
Het schrijven van mijn boek ‘Good morning Mr. Mandela’ was helend. Madiba (zo wordt President Mandela ook genoemd, het is zijn clannaam en een manier om respect te betuigen) is nog steeds heel aanwezig in mijn leven omdat ik elke dag over hem praat en dat helpt ook om met mijn verdriet om te gaan.
Verder denk ik er allemaal niet te veel over na over het leven dat ik had naast president Nelson Mandela, want het laatste dat ik wil is verwaand worden.
Nadat mijn boek uitkwam, verlangde ik naar een eenvoudig leven en ik dacht eraan om een bloemenwinkel te openen. Ik was het politieke getouwtrek rond Madiba beu. Maar dat draaide helemaal anders uit. (lacht)
Mensen vragen me ‘Zelda, wat is je vijfjarenplan? Maar ik heb helemaal geen plannen.’ Ik had bijvoorbeeld helemaal niet de ambitie om zo dicht bij Madiba te komen. Zoiets plan je niet.
Vandaag is het mijn levensdoel en mijn passie om de levenslessen van de persoon voor wie ik werkte verder uit te dragen.
Als je nu terugblikt, hoe kwam je ertoe om te werken met één van de meest bekende presidenten in de geschiedenis van de mensheid?
Ik geloof dat wat moet zijn, zal gebeuren. Toen ik 23 jaar was, wilde ik geen office assistant zijn, dus ik werkte keihard en werd manager.
Ik weet zelf niet waarom president Mandela mij op een bepaald moment uitkoos om zijn assistent te zijn.
Ik ben iemand van alles of niets. Het is belangrijk om in het moment te leven en je best te doen met wat je hebt. Als ik had gezegd ‘ik kan dit niet alleen, ik kan niet én personal assistant, én woordvoerder én crisis manager zijn, dan zou ik niet op die geweldige rollercoaster gezeten hebben.’
‘Trusting the process’ is een cliché, maar zo werkt het wel.
Het zal je misschien verbazen, ik vond mijn werk niet altijd even leuk, maar het gaf mij wel opportuniteiten.
Mijn toewijding is wat mijn speciaal maakt. Ik was 110% toegewijd aan mijn job. Op een bepaald moment had ik mezelf erop getraind om op eender welk moment eender waar te slapen.
Ik had zo’n bevoorrecht leven. Om zo dicht bij iemand als Nelson Mandela te staan.
Het is mijn verplichting om over zijn werk te vertellen. Dat is mijn manier om terug te geven. Ik betoon mijn dankbaarheid voor het leven dat ik had door de mensen vandaag te helpen begrijpen waar Nelson Mandela voor stond.
Je bent nu ook professioneel spreker, hoe ben je dat geworden?
Mijn sprekers carrière startte in 2010 toen we Madiba’s publieke leven begonnen in te perken omdat het fysiek niet meer mogelijk was voor hem.
Een vriendin van me werkte bij de Nationale Rugby Vereniging en vroeg me om voor het vrouwelijke nationale team te komen spreken.
Ook al was ik spreken voor een groep helemaal niet gewoon, ik vond het leuk en ben het blijven doen met uitzondering van de periode rond het overlijden van Madiba. Zes maanden daarna, toen mijn boek uitkwam, kreeg ik plots enorm veel aanvragen om te komen spreken en dat is nooit gestopt.
Want mensen verlangen ernaar om zijn verhaal te horen.
Nadat het boek uitkwam dacht ik dat de tijd was gekomen voor een rustiger leven en die bloemenwinkel. Niet dus! Eerlijk gezegd, ik had niet verwacht dat het boek zo’n succes zou worden.
Maar, je zit nu weer op een andere rollercoaster?
Inderdaad, zo werkt het. Van het mee cureren van een tentoonstelling in Londen, tot een documentaire over de beginjaren van Nelson Mandela, tot een wekelijkse talkshow met vrouwen. Ik geniet van die variatie.
Hoe heeft Nelson Mandela jou veranderd?
Op zo veel manieren! Maar als we het simpel houden, dan gaat het hierover. Ik kijk nu anders naar andere mensen. Madiba was van nature een heel mindful persoon.
Mindful zijn vraagt veel oefening. Hij had daar tijdens zijn jarenlange opsluiting alle tijd voor gehad.
In de snelle wereld van vandaag is het zo gemakkelijk om te vergeten om af en toe stil te staan bij de dingen.
We leven in onze eigen silo’s en daardoor zijn we afgesneden van elkaars levensverhaal.
Bijvoorbeeld, als ik op restaurant ga, dan maak ik tijd voor oogcontact en een babbeltje met de mensen van de bediening.
We leven in onze eigen silo’s en daardoor worden we afgesneden van elkaars levensverhaal. De meesten van ons proberen gewoon het einde van de dag te halen.
Dus als jij dan op restaurant even de tijd neemt om op te kijken en ‘dank u, hoe gaat het met u vandaag?’ te zeggen, dan maak je een verschil in iemands leven. Hetzelfde geldt in de supermarkt met de kassabediende.
Nelson Mandela leerde me ook om over de levensomstandigheden van andere mensen na te denken.
Dit gaat over empathie. Ander voorbeeld. Je bent aan het autorijden en iemand snijdt je de weg af. Dan gaat het erom om geen oordeel te vellen. Maar ervan uit te gaan dat er misschien een heel goede reden is dat die persoon dit doet. We zitten vol vooroordelen en dat is normaal, maar het is onze uitdaging om ons vooroordeel in vraag te stellen.
Veel mensen zullen dit niet begrijpen, maar als ik naar een moordenaar kijk, zal ik nog steeds empathie opbrengen.
Nelson Mandela geloofde dat niemand verloren was. Hij zou de hand reiken naar een moordenaar en zeggen ‘je hebt een fout gemaakt, je moet je verantwoordelijkheid opnemen en de gevolgen dragen, maar dat betekent niet dat we je afschrijven.’
Dus, ik reduceer mensen niet tot hun daden.
Als je voor een groep spreekt, ben je dan jezelf of acteer je?
Interessante vraag. Het gaat niet zo zeer over ben ik mezelf of niet op een podium. Ik ben erg op mijn gemak in één-op-één gesprekken, of met een groep vrienden. Als introvert vind ik het een uitdaging om voor een grote groep of voor vreemden te spreken. Op een podium durf ik wel eens wat te acteren omdat hoe je je verhaal brengt en hoe je er staat bepalend is voor de impact.
Als jong meisje wilde ik eigenlijk actrice worden. Ik ben nooit professioneel actrice geworden. Maar in mijn 19 jaar met Madiba heb ik als woordvoerder vaak geacteerd. (lacht)
Zo is het ook met spreken in het openbaar gegaan, ik acteer vaak als ik op het podium sta.
Ik gebruik graag humor. Nelson Mandela had zo veel humor. Sommige verhalen vinden mensen erg grappig. Zoals toen Madiba koningin Elizabeth ontmoette. Hij keek naar haar en iedereen verwachtte dat hij het protocol zou respecteren, en dat deed hij ook, maar hij wou ook het ijs breken. Het duurde een hele poos voor hij aan de andere kant van de kamer bij haar aankwam en toen hij er was, zei hij ‘Elizabeth, you lost wait!’. Iedereen hield zijn adem in en de koningin moest erg lachen. Zijn vrouw Graça Machell zei ‘Je mag haar niet aanspreken met Elizabeth!’, ‘waarom niet?’ antwoordde hij ‘ze noemt mij Nelson!’.
In elke situatie kon hij zijn gevoel voor humor gebruiken om de spanning te doorbreken.
Welk advies wil je de jonge mensen van vandaag meegeven?
Ik geloof dat de dingen gebeuren zoals ze moeten gebeuren. We zijn op het juiste moment op de juiste plaats. Dus mijn advies aan jonge mensen ‘leef bewust en doe wat je doet met volle overtuiging. Want je weet nooit wat de volgende opportuniteit is die daaruit voortkomt.’
En zoals Madiba altijd zei ‘Het lijkt altijd onmogelijk, tot het gedaan wordt door iemand.‘
Bekijk Zelda’s talk op TEDxFlanders.
De reeks ’n Uitsonderlike Roeping komt vanaf 28 juli online.